Ἰησοῦ ὀνόματι μάστιζε πολεμίους (Αγ. Ιωάννου της Κλίμακος) 4ο ΜΕΡΟΣ

Άς σημειωθεί ότι ή συγκεκριμένη τεχνική οφείλει σε κάθε περίπτωση νά ασκείται υπό την καθοδήγηση έμπειρου πνευματικού Πατέρα. Σέ αντίθετη περίπτωση θά υπήρχε ό κίνδυνος νά επιφέρει σοβαρά προβλήματα καί διαταραχές τόσο στό σώμα όσο καί στον ψυχισμό.

Μετά τήν παρουσίαση των αρχών της ψυχο-φυσικής μεθόδου, πρέπει νά υπογραμμίσουμε ότι ή μέθοδος αυτή δέν είναι απολύτως αναγκαία καί ότι έχει απλώς επιβοηθητικό καί ενισχυτικό ρόλο. Οι Πατέρες της αποδίδουν ούσιαστικά προπαιδευτική αξία καί τήν προορίζουν ιδιαίτερα γιά τους αρχάριους. Αναγνωρίζουν τό ενδεχόμενο νά πετύχουμε τό ίδιο αποτέλεσμα καί «δι’ άλλης όδου». Έτσι ο Άγιος Νικηφόρος ό Μοναχός, ένας άπό τους κύριους πρωτεργάτες της μεθόδου, γράφει: «Ει δέ πολλά καμών, ω αδελφέ, ου δύνασαι εισελθεΐν εις τά μέρη της καρδίας, καθώς σοι διεταξάμεθα, ποίησον ο λέγω σοι καί μέλλεις, Θεού συνεργουντός σοι, εύρείν τό ζητούμενον· οίδας ότι τό λογιστικόν παντός άνθρωπου εν τω στήθει έστιν […]. Τούτω ουν τω λογιστικώ, πάντα λογισμόν έξ αύτού περιάρας, δύνασαι γάρ έάν θέλης, δός αύτώ τό «Κύριε Ίησού Χριστέ Υιέ του Θεού έλέησόν με»· καί βίασαι τούτο άντ’ άλλης εννοίας πάντοτε ένδον βοάν. Τούτο δέ έπί καιρόν κρατήσας, άνοιχθήσεταί σοι διά τρύτου καί ή καρδιακή είσοδος, καθώς σοι γεγράφαμεν, έκτος πάσης αμφιβολίας· καθώς καί ήμείς πείρα έγνώκαμεν» (ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ, Περί νήψεως).

Σέ κάθε περίπτωση, καμιά μέθοδος δέ θά μπορούσε νά θεωρηθεί ως τεχνική ικανή νά οδηγήσει άπό μόνη της σέ πνευματικά αποτελέσματα· αυτά είναι δυνατόν νά προκύψουν μόνο ως καρπός της θείας χάρης. Τό σημαντικό, γιά νά λάβουμε τή θεία χάρη, είναι ή πίστη καί ή ζέση πού ό άνθρωπος εκδηλώνει μέ τήν προσευχή του προς τό Θεό, καί όχι ή μέθοδος καθεαυτή· ή τεχνική συνιστά απλώς ενίσχυση καί βοήθεια καί ό ρόλος της περιορίζεται στή διευκόλυνση της προσοχής.

Ή φυσική μέθοδος καθιστά ευχερή τήν πρόσβαση του νου στήν καρδία, χωρίς όμως ή είσοδος αυτή νά είναι εύκολη. Αυτό δέ συμβαίνει πάντοτε· άφού περάσει πολύς χρόνος καί άφού καταβληθεί πολύς κόπος, εΐναι δυνατόν νά κατορθώσουμε νά προσευχόμαστε συνεχώς καί καθαρά στήν καρδιά. Επιπλέον πρέπει νά γίνει σαφές ότι τούτο αποτελεί χάρισμα [Σ.τ.μ.: αποτέλεσμα της οικείωσης καί της άξιοποίησης της χάρης] στό όποίο ελάχιστοι πνευματοφόροι φθάνουν μόλις ένας κάθε γενιά, λέγει ό Άγιος Ισαάκ Σύρος.

Πραγματικά, ή προσευχή τοϋ Ίησού συνδέεται άρρηκτα μέ τό σύνολο της ασκητικής ζωής, της οποίας ταυτόχρονα αποτελεί αρχή καί τέλος. Ώς τρόπος προσευχής, αποτελεί όρο [Σ.τ.μ.: της ασκητικής ζωής], όπως καί κάθε άλλη μορφή προσευχής. Στήν τελειότητά της, ώς συνεχής καθαρή προσευχή προϋποθέτει αντίθετα ώς όρο όλη τήν ασκητική ζωή, καί απαιτει νά ύπερβαθούν μ’ επιτυχία όλα τά στάδια της πράξης. Ώς προς τίς πνευματικές προϋποθέσεις, ή ψυχο-φυσική μέθοδος μοιάζει εντελώς βοηθητική καί έπουσιώδης και θά απέβαινε ανωφελής άν δέ συνέτρεχαν οι προϋποθέσεις αυτές.

Μεταξύ τών όρων πού οφείλουν απαραίτητα νά συνοδεύουν τήν προσευχή του Ίησού, πρέπει καταρχάς ν’ άναφέρουμε τή νήψη. Μ΄ αυτήν πραγματοποιούνται ταυτόχρονα ή φυλακή της καρδίας καί ή φυλακή του νου, τών οποίων αντίστοιχα ή λειτουργία είναι ή κάθαρση της καρδίας άπό κάθε εμπαθή λογισμό καί ή κάθαρση του νου άπό κάθε παράσταση (εικόνα ή λογισμό) ξένη προς τό ίδιο τό περιεχόμενο της προσευχής.

Πρέπει ν’ άναφερθούν επίσης ή κατάνυξη ή ταπείνωση καί ή αγάπη προς τό Θεό, τών οποίων οι Πατέρες άναγνωρίζουν τήν ουσιαστική σημασία καί τήν πολύ αναγκαία παρουσία.

Εντούτοις πρέπει νά υπογραμμιστεί ότι ή πρακτική της προσευχής του Ίησού απαιτεί συγχρόνως νά διεξάγεται ή μάχη εναντίον όλων τών παθών μέχρι τήν άπάθεια καί όλες οΐ υπόλοιπες αρετές νά εφαρμόζονται αντίστοιχα στήν πράξη. Μ’ άλλα λόγια ή προσευχή του Ίησού είναι άρρηκτα συνδεδεμένη μέ τήν ενεργό εφαρμογή όλων τών θείων εντολών.

ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΑ ΑΡΘΡΑ

1. Ἰησοῦ ὀνόματι μάστιζε πολεμίους (Αγ. Ιωάννου της Κλίμακος) 1ο ΜΕΡΟΣ
2. Ἰησοῦ ὀνόματι μάστιζε πολεμίους (Αγ. Ιωάννου της Κλίμακος) 2ο ΜΕΡΟΣ
3. Ἰησοῦ ὀνόματι μάστιζε πολεμίους (Αγ. Ιωάννου της Κλίμακος) 3ο ΜΕΡΟΣ

Ἰησοῦ ὀνόματι μάστιζε πολεμίους (Αγ. Ιωάννου της Κλίμακος) 3ο ΜΕΡΟΣ

Ο καθεαυτό νούς αποτελεί όργανο της πνευματικής καρδίας καί μάλιστα τό σημαντικότερο, έτσι ώστε μερικές φορές ονομάζεται «καρδία» από μετωνυμία, αν καί η ονομασία «οφθαλμός της καρδίας», ή οποία του αποδίδεται συχνά, του ταιριάζει ακριβέστερα. Παρόλο πού είναι έκ φύσεως άσώματος καί ανεξάρτητος του σώματος, έχει καί αυτός την έδρα του στη φυσική καρδία.

Ωστόσο, συνήθως ό νους χωρίζεται άπό τήν καρδία· εκτείνεται καί διαχέεται σέ λογισμούς έξω άπό αυτήν, καί άπό έκεί διασκορπίζεται έξω καί άπό αυτόν τόν ίδιο. Στό συγκεκριμένο σημείο δέν υπάρχει αντίθεση, γιατί αν ό νους, τά τή φύση ή τήν ουσία του έχει ώς έδρα τήν καρδία, «ένεργεία» είναι δυνατόν ν’ απομακρύνεται άπ’ αύτήν. Άκριβέστερα τούτο μπορεί νά συμβαίνει «ενεργεία» εκείνης άπό τίς δύο μορφές ενέργειάς του, τήν οποία ό Άγιος Διονύσιος Αρεοπαγίτης ονομάζει «ευθείαν κίνησιν του νοός» καί ή οποία αντιστοιχεί στή λειτουργία του λόγου, της οποίας όργανο είναι ό έγκέφαλος. Ή δεύτερη ενέργεια, τήν οποία ό Διονύσιος ονομάζει «κυκλικήν», «[ή του νού] έστιν ενέργεια κρείττων καί ιδιαιτάτη»· σ’ αυτή τήν ενέργεια «νούς […] μή σκεδαννύμενος έπί τά έξω […] έπάνεισι προς εαυτόν» , επανέρχεται προς τον εαυτό του και παραμένει ενωμένος μέ τήν καρδιά. Προφυλάσσεται έτσι άπό κάθε εκτροπή.

Στή δεύτερη αυτή ενέργεια του νού οφείλει ν’ άνταποκρίνεται ή προσευχή. Γιά νά είναι σέ θέση ό νους ν’ αφιερώνεται αποκλειστικά σ’ αυτήν, πρέπει νά διακόψει τήν πρώτη [ενέργειά του]. Μ’ άλλα λόγια πρέπει νά συγκεντρώσουμε «τόν νουν τόν σκεδαννύμενον έπί τά έξω», νά τόν οδηγήσουμε προς τά έσω, νά τόν γυρίσουμε στην καρδία καί έκεί νά τόν κρατήσουμε.

Οι ήσυχαστές Πατέρες προβάλλουν την ψυχο-φυσική μέθοδο στηριζόμενοι στή σχέση, πού, όπως είδαμε, ενώνει τή φυσική καρδία μέ τήν πνευματική. Ή μέθοδος μέλλει νά επιτρέπει σ’ αυτόν πού τήν ακολουθεί νά κατορθώσει εύκολότερα «τό άσώματον έν σωματικώ οίκω περιορίζειν», όπως άναφέρει ό Άγιος Ιωάννης Σιναΐτης.

1) Ή μέθοδος κατά πρώτον συνίσταται, μέ τήν κλίση της κεφαλής καί τή στήριξη τον πώγωνα στό στήθος στην προσήλωση τον βλέμματος, μέ κλειστά μάτια, στην περιοχή της καρδίας, ή στον ομφαλό, όπως παραγγέλλει ό Άγιος Συμεών ό Νέος Θεολόγος. Ό Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς αιτιολογει τή συγκεκριμένη πρακτική ώς έξής: «Πώς ούκ αν συντελέσειε τι μέγα τω σπεύδοντι συστρέφειν τόν νουν εις εαυτόν, ώς μή τήν κατ’ ευθείαν άλλα τήν κυκλικήν καί απλανή κινείσθαι κίνησιν, τω μή τόν όφθαλμόν ώδε κάκείσε περιάγειν, άλλ’ οίον έρείσματί τινι τούτον προσερείδειν τω οικείω στήθει ή τω όμφαλώ; Προς γάρ τω εις κύκλον ώσπερ έξωθεν, έφ’ όσον έφικτόν, συνελίττειν εαυτόν, παραπλησίως τή σπουδαζομένη έν αύτώ του νου κινήσει καί τήν δι’ όψεως έξω χεομένην δύναμιν τοΰ νου της καρδίας είσω πέμψει διά του τοιούτου σχήματος τοΰ σώματος».

2) Κατά δεύτερον πρόκειται γιά επιβράδυνση του ρυθμού της αναπνοής, γιά μικρό κράτημα της, ώστε νά μή άναπνέουμε άνετα [Σ.τ.μ.: σύμφωνα μέ τό ρυθμό καί τή συνήθεια της φύσης]. Τέσσερις αιτίες έξηγοϋν τή συγκεκριμένη πρακτική.

α) Όπως διαπιστώνει ό Άγιος Γρηγόριος Σιναΐτης «ή γάρ αύρα των πνευμάτων άπό καρδίας άναδιδομένη, σκοτίζει τόν νουν καί ριπίζει τήν διάνοιαν εκείθεν αυτόν άπείργων· και ή αίχμάλωτον τή λήθη παραδίδωσιν, ή άλλ’ άντ’ άλλων μελετάν αυτόν παρασκευάζει, άναισθήτως εις α μή δει εύρισκόμενον». Έάν ή ελεύθερη αναπνοή συμβάλλει στή διάχυση του νοΰ, αντίθετα ή ελεγχόμενη καί κρατημένη τόν οδηγεί σέ πειθαρχία. Είναι δυνατόν νά διαπιστώσουμε, παρατηρεί ό Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς δτι «ήρεμα γάρ είσεισί τε καί έξεισι τουτί τό πνεύμα (ή εισπνοή καί ή εκπνοή γίνονται μέ ήρεμο καί ελεγχόμενο τρόπο) κάπί πάσης έναγωνίου σκέψεως, μάλιστα δέ έπί των ήσυχαζόντων σώματι καί διανοία». Αντίστοιχα ή επιβράδυνση της αναπνοής ευνοεί τήν κατάνυξη καί τήν περιστολή τοΰ νού.

β) Τό κράτημα της αναπνοής ταυτόχρονα μέ τή δύσκολη στάση του σώματος, δημιουργούν κάποια ενόχληση ακόμη καί πόνο ό όποίος, σύμφωνα μέ τους Πατέρες, έχει θετικά αποτελέσματα. Αφενός συμβάλλει στην περιστολή. «Διά του ολίγου αύτού κρατήματος τής αναπνοής», εξηγεί ό Άγιος Νικόδημος Αγιορείτης, «θλίβεται μέν καί στενοχωρείται, καί ακολούθως πονεί ή καρδία, μή απολαμβάνουσα του φυσικού άέρος· ό δέ νους διά τής μεθόδου ταύτης εύκολώτερον περίστέλλεται, καί επιστρέφει εις τήν καρδίαν τοΰτο διά τόν πόνον καί όδύνην τής καρδίας». Αφετέρου παρατηρεί ό Άγιος Νικόδημος, «διά του πόνου, καί τής οδύνης ταύτης, έξεμεί τό φαρμακερόν άγκιστρον τής ηδονής καί αμαρτίας, όπερ προλαβούσα κατέπιε. Καί ούτω γίνονται εις αυτήν τά εναντία τοις εναντίοις ιάματα κατά τους ιατρούς».

γ) «Διά του ολίγου αύτού κρατήματος τής αναπνοής», έπισημαίνει ακόμη ό Άγιος Νικόδημος Αγιορείτης, «λεπτύνεται μέν ή σκληρά και παχεία καρδία, καί τά έν τή καρδία υγρά, ώς μετρίως θλιβόμενα καί θερμαινόμενα· καί ακολούθως γίνεται απαλή, αισθητική, ταπεινή, καί έπιτηδειοτέρα εις τό νά κατανύγηται καί νά προχέη ευκόλως δάκρυα· λεπτύνεται δέ καί ό εγκέφαλος, καί ακολούθως συλλεπτύνεται καί ή ενέργεια του νοός, καί γίνεται ένοειδής, διαυγής, καί έπιτηδειοτέρα εις τήν ένωσιν τής υπερφυσικής του Θεού έλλάμψεως.

δ) «Διά του συμμέτρου αύτού κρατήματος τής αναπνοής», εξηγεί ό Άγιος Νικόδημος, «καί πάσαι αι άλλαι τής ψυχής δυνάμεως ένούνται καί έπιστρέφουσι προς τόν νούν και διά του νού έπιστρέφουσι προς τόν Θεόν». Μ’ άλλα λόγια ή μεθοδος στό σημείο αυτό συμβάλλει ώστε όλες οι δυνάμεις να ενώνονται στην προσευχή καί νά τείνουν προς τό Θεό· συντελει επίσης στό νά γίνεται ολόκληρος ό άνθρωπος προσευχή καί νά ενώνεται έτσι καθολοκληρία μέ τό Θεό.

3) Τέλος ή ψυχο-φυσική μέθοδος συνίσταται στην ένωση του νού μέ τήν αναπνοή καί στην πίεση ώστε νά εισέλθει μαζί της [Σ.τ.μ.: δηλαδή ό νους μαζί μέ τήν αναπνοή] στή στήθος καί μέχρι τό χώρο τής καρδιάς. Ό Άγιος Νικηφόρος ό Μοναχός συμβουλεύει ώς έξης: «Σύ ούν, καθίσας καί συναγαγών σου τόν νουν, είσάγαγε αυτόν τόν νουν δηλαδή εις τής ρινός τήν όδόν ένθα τό πνεύμα [Σ.τ.μ.: ό είσπνεόμενος αέρας εις τήν καρδίαν εισέρχεται, καί ώθησαι αυτόν καί παραβίασε συγκατελθείν μετά του είσπνεομένου πνεύματος εις τήν καρδίαν». Οι Άγιοι Κάλλιστος καί Ιγνάτιος Ξανθόπουλοι πάλι προβαίνουν στην έξής σύσταση: «συναγαγών σου τόν νουν έκ τής έξωθεν συνήθους περιφοράς καί περιπλανήσεως, καί ένδον καρδίας ώθήσας ήρεμα, δι’ εισπνοής ρινός, κράτησον τήν εύχήν, ήγουν, τό «Κύριε Ίησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, έλέησόν με».

ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΑ ΑΡΘΡΑ

1. Ἰησοῦ ὀνόματι μάστιζε πολεμίους (Αγ. Ιωάννου της Κλίμακος) 1ο ΜΕΡΟΣ
2. Ἰησοῦ ὀνόματι μάστιζε πολεμίους (Αγ. Ιωάννου της Κλίμακος) 2ο ΜΕΡΟΣ

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΕΞΟΥΜΕ ΟΤΑΝ ΕΞΕΤΑΖΟΥΜΕ ΚΑΙ ΚΡΙΝΟΥΜΕ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΔΟΓΜΑΤΙΚΗΣ ΦΥΣΕΩΣ

Προ δυο μήνων είχαμε κάνει μια ανάρτηση υπό τον τίτλο «Οὐδέν γάρ ὄφελος βίου καθαροῦ, δογμάτων διεφθαρμένων· ὥσπερ οὖν οὐδέ τοὐναντίον, δογμάτων ὑγιῶν, ἐάν βίος ᾖ διεφθαρμένος» (᾿Ιω. Χρυσοστόμου) (Πατήστε πάνω εις τον τίτλο δια να αναγνώσετε το άρθρο).

Εκεί είχαμε κάνει μια μικρή ανάλυση και είχαμε αναφέρει ότι πρέπει να υπάρχει ΙΣΟΤΙΜΗ αναλογία ορθού βίου και ορθών δογμάτων.

Επίσης σε αρκετά άρθρα είχαμε αναφέρει δια την »δικαίαν κρίσιν» που εντέλλεται ο Κύριος, αλλά και δια το »μη κρίνετε ίνα μη κριθήτε» με ανάλυση βεβαίως όχι δική μας, αλλά του ιερού Χρυσοστόμου Η ΚΑΚΗ ΚΡΙΣΗ (ΚΑΤΑΚΡΙΣΙΣ) ΚΑΙ Η ΔΙΚΑΙΑ ΚΡΙΣΗ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΙΕΡΟ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ (ΠΑΤΉΣΤΕ ΔΙΑ ΝΑ ΑΝΑΓΝΏΣΕΤΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ).

και ΚΡΙΝΑΤΕ ΔΙΚΑΙΩΣ!

Εις την εντολή που μας δίνει ο Κύριος »την δικαίαν κρίσιν κρίνατε» είχαμε αναφέρει (όπως λέγουν οι άγιοι της Εκκλησίας μας), ότι η εντολή αυτή ισχύει δια ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΠΙΣΤΕΩΣ και μας επιτρέπεται η κρίση. Ενω δια την εντολή «μη κρίνετε ίνα μη κριθήτε» που ισχύει δια ΗΘΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ δεν επιτρέπεται να κρίνουμε κανέναν.

Θα συνεχίσουμε με λίγα λόγια δια το εν λόγω θέμα κάνοντας μια περαιτέρω ανάλυση.

Ο όσιος Αναστάσιος ο Σιναίτης μας λέγει ότι είναι απαράδεκτη η στάση ορισμένων να κατακρίνουν τους κληρικούς. Η μοναδική περίπτωση που δείχνει κατανόηση στην συμπεριφορά αυτή των ανθρώπων, είναι όταν ο κληρικός που κατακρίνεται, «κάνει σφάλματα δογματικά» (Λόγος περί αγίας Συνάξεως Migne PG. 89, 848A).

Ωστόσο στο σημείο αυτό χρειάζεται μεγάλη προσοχή γιατί η κρίση ενός δογματικού κειμένου και η διαπίστωση ενός δογματικού σφάλματος δεν είναι κάτι το εύκολο, ούτε του καθενός. Πολλές φορές ένας που δεν έχει σωστή θεολογική παιδεία ή κι ακόμη σωστή κρίση μπορεί να βρίσκει σφάλματα εκεί που δεν υπάρχουν. Κάτι ανάλογο συνέβηκε και με τον Μ. Βασίλειο, έτσι που χρειάστηκε να γράψει ενα μεγάλο γράμμα πάνω στο θέμα αυτό. Ένα χρήσιμο και διαφωτιστικό απόσπασμα του γράμματος αυτού παραθέτουμε στη συνέχεια

«Αν το σφάλμα σχετίζεται με θέματα πίστεως, να μας επιδειχθεί το γράμμα που το περιέχει. Αλλά και στην περίπτωση αυτή να επικρατήσει αντικειμενικότητα. Να διαβαστεί το εγκληματικό κείμενο. Και τότε να γίνει έλεγχος μήπως το έγκλημα οφείλεται μάλλον στην άγνοια του ανθρώπου εκείνου που διατύπωσε την κατηγορία, παρά στο περιεχόμενο του γράμματος. Είναι παρατηρημένο, ότι πολλά απο τα καλά, δεν φαίνονται ως καλά και σωστά σε ανθρώπους που δεν έχουν σωστή κρίση. Απο αυτή τη λαθεμένη κρίση βγάζουν πολλοί συμπεράσματα. Αλλά και το μέλι φαίνεται σε μερικούς πικρό, επειδή χάλασε η γεύση τους απο κάποια αρρώστια. Έτσι πάλι ενα μάτι με κακή όραση πολλά απο τα γύρω πράγματα δε βλέπει, ενώ φαντάζεται άλλα που δεν υπάρχουν. Κάτι ανάλογο γίνεται συχνά και με το νόημα των λόγων, όταν αυτός που τους κρίνει είναι κατώτερος διανοητικά απο το περιεχόμενο του κειμένου που διαβάζει. Για το λόγο αυτό πρέπει και αυτός που γράφει και αυτός που κρίνει τα γραμμένα να έχουν σχεδόν την ίδια μόρφωση. Όπως αυτός που δεν ξέρει γεωπονία δεν μπορεί να κρίνει τα γεωργικά έργα και όπως αυτός που δεν κατέχει τη μουσική παιδεία δεν μπορεί να διακρίνει πότε τα διάφορα μουσικά κομμάτια έχουν σωστό μέλος ή όχι, πως μπορεί να θέλει κανείς να γίνεται έτσι αμέσως κριτής των λόγων, όταν δεν έχει να παρουσιάσει δάσκαλο που τον δίδαξε ή να αναφέρει τον χρόνο που σπούδασε ή κι όταν πάλι δεν έχει ούτε πολύ ούτε λίγο ιδέα γύρω απο το λόγο; Το ίδιο πράγμα βλέπω και για τους λόγους του Πνεύματος, ότι δηλαδή δεν επιτρέπεται στον καθένα να εξετάζει τα λεγόμενα, παρά μόνο σ΄ αυτόν που έχει το πνεύμα της διακρίσεως…» (Μ. Βασιλείου, Επιστολαί 204, 5/ΒΕΠΕΣ 55, 236, 13).

«Το να αγωνίζεται κανείς για την εφαρμογή των νόμων του Θεού είναι απαραίτητη ανάγκη γιατί διαφορετικά θα γίνει με την αδιαφορία του αφορμή να τιμωρηθεί κι αυτός μαζί με αυτόν που αμαρτάνει. Να προσέχει μόνο αυτός που κρίνει να μη πέφτει στα ίδια σφάλματα με τον κρινόμενο….» (Μ. Βασιλείου, Όροι κατ΄ επιτομήν ΡΞΔ/ΒΕΠΕΣ 53, 295, 28).

Είναι σαφέστατος ο Μ. Βασίλειος!

Με λίγα λόγια μας διδάσκει τα εξής


1. Να γίνει πρωτιστώς έλεγχος της δογματικής κακοδοξίας. Να εξεταστεί εαν υπαίτιος είναι αυτός που κηρύττει την κακοδοξία, ή αξιόπιστος αυτός που ανακοίνωσε την είδηση δια την εν λόγω κακοδοξία. Δηλαδή να εξετάσουμε εαν αληθεύει η είδηση, δίχως να κρίνουμε ακόμη κανέναν.

2. Αυτός που θα ελέγξει και θα κρίνει θα πρέπει να έχει τις κατάλληλες γνώσεις δια να εξετάσει τα ζητήματα δογματικού περιεχομένου και βεβαίως να έχει σωστή διάκριση.

3. Να προσέξει αυτός που θα εξετάσει τέτοια σοβαρά ζητήματα να μην πέσει στα ίδια σφάλματα με τον κρινόμενο.

Ἰησοῦ ὀνόματι μάστιζε πολεμίους (Αγ. Ιωάννου της Κλίμακος) 2ο ΜΕΡΟΣ

Ό Άγιος Ισαάκ ό Σύρος παρατηρεί: «πάντες οι τρόποι, και τά χρήματα της προσευχής, άτινα τω Θεώ προσεύχονται οΐ άνθρωποι μέχρι της καθαράς προσευχής διορίζονται [Σ.τ.μ.: καταλήγουν, φθάνουν]». Θά δούμε αργότερα τί σημαίνει καθαρή προσευχή, σ’ όλες τίς εκδοχές του συγκεκριμένου επιθέτου. Στό σημείο αυτό θά θέλαμε απλώς νά ύπενθυμίσουμε τήν πιό στοιχειώδη σημασία του, πού συνδέεται μέ τόν ίδιο τό χαρακτήρα της προσευχής του Ίησού: πρόκειται γιά μιά χωρίς περίσπαση προσευχή, μέ τό καθαρό περιεχόμενο ης οποίας δέν εμπλέκεται ούτε αναμιγνύεται κανένας ξένος λογισμός. Τό γεγονός τούτο προϋποθέτει τήν τέλεια συγκέντρωση του νού καί τήν πλήρη σύνταξη [Σ.τ.μ.: Ισοδύναμα τή συναγωγή], όλων τών δυνάμεων τοϋ άνθρώπου.

Λόγω της συντομίας της, ή προσευχή του Ίησού ευνοεί καί ενισχύει τήν ανάλογη συγκέντρωση αποφεύγοντας τή διάχυση του λογισμού καί τό διασκορπισμό του νού· θά υπήρχε κίνδυνος νά συμβούν ευκολότερα αυτά, αν τό περιεχόμενο της προσευχής ήταν εκτενέστερο. Ικανοποιείται έτσι πλήρως ή αποτροπή του Αγίου Ιωάννου Σιναΐτου: «Μή πολυλογείν έπιχείρει, ίνα μή προς ζήτησιν λόγων διασκεδασθή ό νους σου. Εις λόγος τελωνικός τόν Θεόν έξιλεώσατο, καί εν ρήμα πιστόν τόν ληστήν διέσωσε. Πολυλογία μέν πολλάκις έν προσευχή τόν νούν καί έφάντασε καί διέσωσε· μονολογία δέ τόν νουν συνάγει πέφυκε». Έξαλλου γιά τό ίδιο θέμα ό Άγιος Ιωάννης Σιναΐτης υπενθυμίζει τή διδασκαλία του Αποστόλου Παύλου: «Ό μέγας τής μεγάλης καί τελείας προσευχής εργάτης φησί: «Θέλω ειπείν πέντε λόγους τω νοί μου»» (Α’ Κορ. 14,19). Θά παρατηρήσουμε ότι άπό πέντε λέξεις αποτελείται ή συνοπτική διατύπωση τής προσευχής του Ίησού στην ελληνική γλώσσα: Κύριε Ίησού Χριστέ, ελέησόν με.

Ωστόσο, ή συντομία τής χρησιμοποιούμενης διατύπωσης δέν άρκει γιά νά πετύχουμε τήν επιθυμητή συγκέντρωση. Με τήν προσευχή τοϋ Ίησού συνάπτεται ενα σύνολο πνευματικών, ψυχικών καί σωματικών στάσεων πού επιτρέπει στον προσευχόμενο νά φθάσει στην απερίσπαστη προσευχή. Στην πράξη ή προσευχή τοϋ Ίησού, πραγματικά συνδέεται άπό τούς Πατέρες μέ μιά μέθοδο, ενα απο τα γνωστότερα στοιχεία τής οποίας είναι μιά ψυχο-φυσική τεχνική [Σ.τ.μ.: άπαντάται καί ως ψυχοσωματική μέθοδος/τεχνική].

Ή πρακτική εφαρμογή τής τεχνικής αυτής θέτει όρισμένες προϋποθέσεις: την απομόνωση, την ησυχία τό σκότος τήν άκινησία καί τήν καθιστή θέση. Τριπλός είναι ό σκοπός τής τεχνικής:

α) Νά καταστήσει τό σώμα μέτοχο στην προσευχή καί νά τοϋ δώσει τή δυνατότητα ν’ αποκομίσει οφέλη άπό αύτήν.

β) Νά διευκολύνει καί νά ευνοήσει τή συνέχεια τής προσευχής συνδέοντάς την μέ τό ρυθμό τής αναπνοής. Νά γιατί ορισμένοι Πατέρες συμβουλεύουν νά συνδέουμε τό πρώτο μέρος της: «Κύριε Ίησού Χριστέ (Υιέ του Θεού)» μέ τήν εισπνοή, καί τό δεύτερο μέρος: «Έλέησόν με (τόν άμαρτωλόν)» μέ τήν εκπνοή. Γιά τό θέμα αυτό υπάρχουν όμως διαφορετικές μέθοδοι.

γ) Νά ευνοήσει τή συγκέντρωση, τήν κατάνυξη, τήν προσευχή. Αυτός είναι ό πρώτος στόχος πού προσδιορίζουν οι Πατέρες. ΟΙ Άγιοι Κάλλιστος καί Ιγνάτιος Ξανθόπουλοι παρατηρούν: «Τά τοιαύτα γάρ, ού δι’ ετερόν τι τοις θείοις Πατράσιν έπινενόηται, άλλ’ ή πως συνεργά πως όντα προς τήν τής διανοίας έπισυναγωγήν καί προς έαυτήν εκ τοϋ συνήθους ρεμβασμού έπάνοδόν τε καί προσοχήν».

Ή κατάνυξη του νού είναι μέ άλλους όρους ή επάνοδος καί επανένωση του νού μέ τήν καρδιά. Γιά νά κατανοήσουμε τί σημαίνει τούτο πρέπει νά γνωρίζουμε ότι ή λέξη «καρδία» στή γλώσσα τής ορθόδοξης ασκητικής υποδηλώνει δύο όντό τητες: μιά πνευματική καί μιά φυσική. Ή καρδία αφενός μέν σημαίνει, -σύμφωνα μέ τήν κυριότερη καινοδιαθηκική έκδοχή του όρου-, τόν έσω άνθρωπο τό σύνολο τών ψυχικών δυνάμεων καί ακριβέστερα τή ρίζα τους. Αποτελεί το οντολογικό κέντρο του άνθρωπου, τό ίδιο τό εσωτερικό του: ταυτίζεται μέ τό πρόσωπό του. Αφετέρου δέ καί σύμφωνα μέ τήν κοινή σημασία της, είναι το όργανο του σώματος.

Επομένως, οι ήσυχαστές Πατέρες διαπίστωσαν άπό τήν εμπειρία τους ότι υπάρχει μιά αναλογική αντιστοιχία μεταξύ τής «πνευματικής» καρδίας καί τής φυσικής, πού είναι τό κέντρο του σώματος καί ή αρχή τής ζωής· «δυνάμει» μάλιστα τής ενότητας ψυχής καί σώματος στή σύνθετη ανθρώπινη ύπαρξη αναπτύσσεται μιά σχέση, πού καθιστά τή δεύτερη καρδία έδρα τής πρώτης· ό,τι πλέον επηρεάζει τή μιά επηρεάζει καί τήν άλλη, μολονότι ή πνευματική καρδία είναι εκ φύσεως ανεξάρτητη τής φυσικής.

Ἰησοῦ ὀνόματι μάστιζε πολεμίους (Αγ. Ιωάννου της Κλίμακος) 1ο ΜΕΡΟΣ

Η ευχή του Ιησού κατέχει ουσιαστική θέση στην ορθόδοξη πνευματικότητα. Θεωρείται ώς ή τελειότερη μορφή προσευχής, πού περιλαμβάνει τά χαρακτηριστικά όλων τών υπολοίπων. Στό συγκεκριμένο τύπο προσευχής οι Πατέρες αποδίδουν τό όνομα «προσευχή» με τή στενή έννοια, τοποθετώντας αυτήν πάνω άπό τά υπόλοιπα σχήματα προσευχής καί μάλιστα της ψαλμωδίας.

Καταλαμβάνει θέση στην κορυφή της πνευματικής ζωής, εμφανίζεται ώς μία άπό τίς βάσεις της, ώς ένα άπό τά κυριότερα μέσα πού επιτρέπουν στον άνθρωπο, μέ τή χάρη του Θεού, νά εξαγνιστεί άπό τίς αμαρτίες του, νά θεραπευτεί άπό τά πάθη καί ν’ αποκτήσει τίς αρετές. Είναι όπως λέγουν οι Άγιοι Κάλλιστος καί Ιγνάτιος Ξανθόπουλοι, «αρχή πάσης θεοφιλούς εργασίας». Νά λοιπόν γιατί δέν είναι απλώς εύλογο, άλλ’ επιβάλλεται νά ομιλήσουμε γι’ αυτήν άπό τώρα.

Ή συγκεκριμένη προσευχή έχει τήν αρχή της σέ μιά πρακτική πού ανάγεται στίς απαρχές τοϋ μοναχισμού (όρισμένοι Πατέρες αναγνωρίζουν σ’ αυτήν ακόμη καί αποστολική προέλευση) τήν αδιάκοπη νοερή επανάληψη μιας συνοπτικής διατύπωσης προσευχής· ή συντομία αυτή διευκολύνει καί ευνοεί τή συνέχεια της προσευχής καί ταυτόχρονα δημιουργεί τήν αναγκαία κατάνυξη, ώστε νά είναι καθαρή.

Διάφορες συνοπτικές διατυπώσεις της προσευχής χρησιμοποιήθηκαν γι’ αυτή τήν πρακτική· μιά άπ’ αυτές προοδευτικά επιβλήθηκε κατά τους 5ο καί 6ο αί. ωσότου καταστεί ή παραδοσιακή διατύπωση της προσευχής του Ίησού: «Κύριε Ίησού Χριστέ, Υιέ τού Θεού, έλέησόν με».

Άν τελικά ή συγκεκριμένη οριστική μορφή «κατέκτησε τό μονοπώλιο», τούτο οφείλεται στό γεγονός ότι συνδυάζει πολλά πλεονεκτήματα: α) Αποτελεί μιά πληρέστατη αίτηση βοήθειας, ελέους καί συγχώρησης άπό τό Θεό (ή λέξη «έλέησόν» στην ελληνική γλώσσα έχει ευρύτατο νόημα σέ σχέση μέ τή γαλλική λέξη: «ait pitie» [Σ.τ.μ.: σημαίνει «σπλαγχνίσθητι», «φανού εύσπλαγχνικός»])· περικλείει ουσιαστικά τό περιεχόμενο τών προσευχών τών 10 λεπρών (πρβλ. Λουκ. 17,13) του τυφλού τής Ιεριχώ (Λουκ. 18,38. Μάρκ. 1θ,47) καί τών δύο τυφλών (Ματθ. 20,31). όπως διασώζονται στα Ευαγγέλια.

β) Διαθέτει κάποιο συγκεκριμένο χαρακτήρα μετάνοιας, πού επιτείνεται όταν προστίθενται στό τέλος τής προσευχής οί λέξεις «τόν άμαρτωλόν», σύμφωνα μέ τό παράδειγμα του Τελώνη (Λουκ. 18,13): επιτρέπει έτσι τήν έμπρακτη έφαρμογή του περιεχομένου, όπως έχουμε δει, μιας άπό τίς πρώτες εντολές του Χριστού: «Μετανοείτε»!

γ) Συνιστά ομολογία πίστης, καθώς περικλείει τίς κύριες αλήθειες τής χριστιανικής πίστης· τήν κατάφαση ότι στό μοναδικό θείο πρόσωπο του Χριστού ενώνονται ή θεία καί ή ανθρώπινη φύση, τήν αποδοχή ότι ό Θεός είναι Τριάδα καί τή διαβεβαίωση ότι ό Ιησούς Χριστός είναι ό Σωτήρας. Πραγματικά, ονομάζοντάς τόν Ίησού Χριστό «Κύριο», ή προσευχή ομολογεί τήν ενότητα του προσώπου του καί τής θεότητας Του· ονομάζοντάς Τον «Ίησού», ομολογεί την ανθρώπινη φύση Του· ονομάζοντάς Τον «Χριστό» ομολογεί τίς δύο φύσεις Του, τή θεία καί τήν ανθρώπινη σ’ ένα μόνο πρόσωπο καί μία μόνη ύπόσταση· ονομάζοντάς Τον «Υιόν του Θεού», Τόν ομολογεί ώς τόν μοναδικό Υιό του Πατρός καί καταφάσκει εξαρχής τή θεότητά Του· μέ τήν τελευταία αυτή φράση επικαλείται τόν Πατέρα· καί ταυτόχρονα περιλαμβάνει τό Άγιο Πνεύμα, καθώς «ουδείς δύναται ειπείν Κύριον Ίησοϋν ει μή έν Πνεύματι Αγίω» (Α’ Κορ. 12,3). Τέλος λέγοντας «έλέησόν με», ομολογεί έμμεσα ότι ό Ιησούς Χριστός είναι ό μόνος Σωτήρας. Νά γιατί, σύμφωνα μέ παρατήρηση του ρωσικού Όδοιπορικού, οι Πατέρες λέγουν ότι ή (προσ)ευχή του Ίησού αποτελεί σύνοψη όλου του Εύαγγελίου.

δ) Διά μέσου τής ίδιας τής ομολογίας, ή προσευχή γίνεται δοξολογία καί λατρεία.

ε) Περικλείει τό όνομα του Ίησού. Αυτό συνάπτεται μέ τό ίδιο τό πρόσωπο του Χριστού, μετέχει στή δύναμη Του, κάνει κοινωνία τής παρουσίας Του καί καθιστά μέτοχο στην ένέργεια Του, εκείνον πού Τόν επικαλείται όπως πρέπει· κατά τόν ίδιο τρόπο πού μιά εικόνα, κάνει εκείνον πού τήν προσκυνεί κοινωνό του προσώπου που αναπαριστά και μέτοχο τών ενεργειών πού αυτό εκδηλώνει.

στ) Γιά τό λόγο αυτό, τό όνομα τούτο, «τό υπέρ πάν όνομα», διαθέτει μιά ιδιαίτερη ενέργεια καί αποτελεσματικότητα, πού μάχεται τους πνευματικούς εχθρούς του άνθρώπου. Γνωρίζουμε τήν περίφημη εντολή του Αγίου Ιωάννου του Σιναίτου «Ίησού ονόματι μάστιζε πολεμίους· ού γάρ έστιν εν τώ ούρανώ καί έπί τής γης ίσχυρότερον όπλον». Διαθέτει όμως τήν ίδια ενέργεια ώστε ν’ ανάγει καί ν’ ανυψώνει τόν άνθρωπο στίς κορυφές τής πνευματικής ζωής.

Λόγω τής συντομίας της ή προσευχή του Ίησού έχει δύο σημαντικά πλεονεκτήματα:

α) Ή ευχερής απομνημόνευσή της καθιστά δυνατή τή νοερή, εύκολη, ταχεία καί σέ κάθε περίσταση αναφορά τής προσευχής· επιτρέπει συνεπώς ευκολότερα νά εκτελεστεί ή έντολή τοϋ Χριστού «προσεύχεσθαι καί μή έκκακείν» (Λουκ. 18,1) καί ή αντίστοιχη εντολή του Αποστόλου: «Αδιαλείπτως προσεύχεσθε» (Α’ Θεσ. 5,17). Οι Πατέρες έχουν πάρει κατά γράμμα τίς εντολές αυτές, αναζητώντας οι ίδιοι νά πετύχουν καί νά κάνουν πραγματικότητα τή μόνιμη καί αποτελεσματική κατάσταση προσευχής, πού συνίσταται στην αδιάλειπτη προσευχή.

Ή προσευχή του Ίησού στην πράξη γίνεται μέ τήν έπανάληψή της όσο τό δυνατόν περισσότερες φορές, ωσότου ή συχνότητά της φθάσει τήν αντίστοιχη τών αναπνευστικών κινήσεων ή τών καρδιακών παλμών καί γίνει κατ’ αυτό τόν τρόπο, μέχρι ακόμη καί στον ύπνο συνεχής «μνήμη Θεού», σύμφωνα μέ τό όνομα πού τής δίνουν συνήθως οι Πατέρες. Νά γιατί ό Άγιος Ιωάννης Σιναίτης συμβουλεύει: «Αναλαβού σύν τή πνοή [Σ.τ.μ.: αναπνοή] σου άχωρίστως τόν λόγον τόν φάσκοντα: «ό ύπομείνας εις τέλος ούτος σωθήσεται» (Ματθ. 10,22)· «Ίησού μνήμη ένωθήτω τή πνοή σου». Ό Άγιος Ησύχιος ό Ίεροσολυμίτης συχνά επαναλαμβάνει τήν τελευταία αυτή έντολή καί παρατηρεί ακόμη ότι στή συγκεκριμένη προσευχή ή ψυχή «Χριστόν Ίησούν τόν Υιόν του Θεού καί Θεόν άεί καί αενάως καί αδιαλείπτως μόνον Αυτόν αναπνέει καί έπικαλειται». Καί γράφει: «Μακάριος όντως ω ούτω κεκόλληται Ίησού ευχή έν διανοία, καί φωνεί αυτόν άδιαλείπτως έν καρδία, ώσπερ ήνωται ό άήρ τοις ημών σώμασιν ή ώς φλόξ κηρώ· […] τό Κυρίου Ίησού άγιόν έστιν όνομα καί σεβάσμιον έν διανοία λάμπον τή συνεχεία».

Ή συγκεκριμένη επανάληψη, αρχικά μέ φθόγγους καί κατόπιν νοερά, γίνεται στην τέλεια μορφή της αυθόρμητα άπό τήν ίδια τήν καρδιά· αυτή είναι ή προέλευση του όνόματος «καρδιακή προσευχή», πού ορισμένες φορές τής αποδίδεται.

β) Ό άνθρωπος έχει καθήκον, σύμφωνα μέ τήν εντολή του Αποστόλου, έκτός άπό τήν αδιάλειπτη προσευχή (Α’ Θεσ. 5,17), νά προσφέρει στό Θεό επίκληση «έκ καθαράς καρδίας» (πρβλ. Β’ Τιμ. 2,22). Αυτός είναι ό σκοπός πού οι Πατέρες προσδιορίζουν γιά τήν άσκηση συνολικά· όπως θά δούμε παρακάτω, αυτός [Σ.τ.μ.: ό σκοπός], σέ μιά τέτοια προσευχή μέ τήν οποία συνδέεται ή γνώση / θέαση του Θεού, είναι ό υπέρτατος καί ανώτατος στόχος όλης τής χριστιανικής ζωής.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

«οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (14ο ΜΕΡΟΣ)

7. Ή καρτερικότητα και ή υπομονή στη διάρκεια των πειρασμών κρατάει ψηλά τό ηθικό μας, ώστε ν’ αντιμετωπίζουμε τις δαιμονικές επιθέσεις μέ νηφαλιότητα. «Δί υπομονής τρέχωμεν τον προκείμενον ήμίν αγώνα», μάς προτρέπει ό απόστολος Παύλος (Έβρ. 12:1).

8. Ή ταπεινοφροσύνη, επίσης, είναι ή αρετή πού κατεξοχήν ελκύει τή χάρη του Θεού καί κάνει τήν ψυχή απόρθητο φρούριο στίς λυσσαλέες επιθέσεις του πονηρού. Μ’ αυτήν αχρηστεύονται όλες οι παγίδες του εχθρού, όπως λένε οί πατέρες. Γιατί είναι αδύνατο ν’ απατηθεί ένας άνθρωπος, ό όποίος δέν εμπιστεύεται τό λογισμό καί τήν κρίση του, αλλά ζει σύμφωνα μέ τίς υποδείξεις των πνευματικών του πατέρων.

9. «Αλλο απαραίτητο όπλο στή μάχη μέ τά πονηρά πνεύματα είναι ή διάκριση. Ό άγιος Ιωάννης ό Σιναΐτης λέει, ότι «πρέπει νά οπλιστούμε μέ πολλή διάκριση, γιά νά γνωρίζουμε πότε πρέπει νά πολεμάμε μέ τίς αιτίες των παθών καί μέ ποιές καί μέχρι ποιού σημείου, αλλά καί πότε πρέπει νά υποχωρούμε. Γιατί υπάρχουν περιπτώσεις, πού πρέπει νά προτιμήσουμε τή φυγή, λόγω της άδυναμίας μας, γιά νά μή θανατωθούμε».

10. Ή μελέτη του λόγου του Θεού, επίσης, εμποδίζει τό διάβολο νά μας πλησιάσει. Ό άγιος Ιωάννης ό Χρυσόστομος λέει, ότι, «αν ό διάβολος δέν θά τολμήσει νά μπει σέ σπίτι, όπου υπάρχει Ευαγγέλιο, πολύ περισσότερο δέν θ’ αγγίξει τήν ψυχή πού μελετάει μέ τό νου της τά λόγια του Ευαγγελίου». Ό ίδιος ό άγιος μας διαβεβαιώνει, πώς, «όταν ό διάβολος δει γραμμένο τό νόμο του Θεού στην ψυχή μας, δέν θά πλησιάσει, άλλα από μακριά θά μας στρέψει τά νώτα. Γιατί τίποτα δέν είναι τόσο τρομερό & εκείνον καί στους πονηρούς λογισμούς πού μας υποβάλλει, όσο ό νούς πού μελετά τά θεία».

Δέν πρέπει, άλλωστε, νά μας διαφεύγει ότι τό λόγο τού Θεοϋ ό απόστολος Παύλος τόν χαρακτηρίζει άλλοτε «μάχαιραν του Πνεύματος» (Έφ. 6:17), όταν τόν συναριθμεί μέ τά άλλα εξαρτήματα της πανοπλίας του Θεού, καί άλλοτε «ζωντανό καί δραστικό καί πιό κοφτερό άπό κάθε δίκοπο σπαθί» (Έβρ. 4:12), πού μπορεί νά ξεχωρίσει καί νά κομματιάσει ό,τι σαρκικό καί γήινο βρίσκεται μέσα μας.

11.Ό εκκλησιασμός καί όλες,γενικά,οί λατρευτικές ευκαιρίες είναι οί κυριότερες πηγές ανεφοδιασμού μας στον πόλεμο εναντίον τών δαιμόνων. Είναι τά πνευματικά μας οπλοστάσια. Ό άγιος Ιγνάτιος ό Θεοφόρος συμβουλεύει: «Φροντίστε νά συγκεντρώνεστε συχνότερα γιά ευχαριστία καί δοξολογία του Θεού. Γιατί, όταν συγκεντρώνεστε συχνά στό ίδιο μέρος, τότε συντρίβονται οί δυνάμεις του σατανά καί διαλύεται ή καταστροφική του δύναμη μέ τήν ομόνοια της πίστεώς μας».

12. Ή δαιμονική δύναμη καταργείται όχι μόνο μέ την κοινή προσευχή, άλλα καί, κυρίως, μέ τά άγιαστικά Μυστήρια πού τελούνται στους χώρους της κοινής λατρείας. Μέ τό άγιο Βάπτισμα λ.χ. ελευθερώνεται ό ανθρωπος άπό τήν τυραννία του διαβόλου, μέ τό άγιο Χρίσμα σφραγίζεται μέ τή χάρη του Άγίου Πνεύματος, ενώ μέ τήν άξια συμμετοχή του στή θεία Κοινωνία γίνεται «σύσσωμος» καί «σύναιμος» μέ τόν Χριστό. Αποκτά πνευματική ανδρεία, πού τόν κάνει απρόσβλητο καί φοβερό στό διάβολο: «Ώς λέοντες τοίνυν πύρ πνέοντες, ούτως άπό της τραπέζης άναχωρώμεν εκείνης, φοβεροί τώ διαβόλω γινόμενοι» (άγιος Ιωάννης ό Χρυσόστομος).

13. Ό διάβολος φοβάται πολύ τή μετάνοια καί τήν ειλικρινή εξομολόγηση, πού γίνεται μέ βαθειά συντριβή, καθώς καί τήν ταπεινή μας διάθεση για μαθητεία. Μέ τήν εξομολόγηση τών αμαρτιών μας στον πνευματικό «κόβουμε» τά δικαιώματα του διαβόλου καί άποκαθιστούμε τήν κοινωνία μας μέ τόν Χριστό. Ιδιαίτερα σέ περιπτώσεις ισχυρού καί ασυνήθιστου σατανικού πολέμου, πού προκλήθηκε άπό άγνοια ή απροσεξία μας, πρέπει να προστρέχουμε στό πετραχήλι του πνευματικού και να ζητάμε ταπεινά τό έλεος του Θεού μέ έμπρακτη μετάνοια. τό Μυστήριο της Έξομολογήσεως έχει τή θεϊκή δύναμη νά θεραπεύει τά ψυχικά τραύματα, πού προκαλεί ή δαιμονική πανουργία, καί νά επαναφέρει τόν άνθρωπο στην ψυχοσωματική του ισορροπία.

14. Σπουδαία καί αποτελεσματικά «εργαλεία», πού έχουν τή δύναμη νά γκρεμίζουν δαιμονικά «όχυρώματα». είναι τό Εύχέλαιο καί ό Αγιασμός.

Ή επάλειψη μέ τό αγιασμένο λάδι του Εύχελαίου χρησιμοποιείται άπό τά αποστολικά χρόνια μέχρι σήμερα γιά τή θεραπεία σωματικών καί ψυχικών ασθενειών (βλ. Ιακ. 5:14-15). Οί άγιοι απόστολοι στίς περιοδείες τους «δαιμόνια πολλά έξέβαλλον, καί ήλειφον έλαίω πολλούς άρρώστους καί έθεράπευον» (Μάρκ. 6:13). Επειδή, μάλιστα, πολλές αρρώστιες οφείλονται σέ δαιμονικές ενέργειες, τό Εύχέλαιο απαλλάσσει τόν ασθενή όχι μόνο άπό τήν άρρώστια, άλλά καί άπό τά πονηρά πνεύματα πού τήν προκαλοϋν. Γι’ αυτό στίς ευχές της ακολουθίας τό αγιασμένο λάδι χαρακτηρίζεται ώς «ξίφος κατά δαιμόνων» καί «πάσης διαβολικής ενεργείας άποτρόπαιον».

Τό ευλογημένο νερό του Αγιασμού, επίσης, είναι «ίαματικόν ψυχών καί σωμάτων, καί πάσης αντικείμενης δυνάμεως άποτρεπτικόν», γιατί αγιάζεται μέ τήν επίκληση τοϋ Αγίου Πνεύματος, μέ τή σταυροειδή ευλόγηση άπό τόν ιερέα καί μέ τήν έμβάπτιση του τιμίου Σταυρού. Χρησιμοποιεϊται σέ πολλές εκδηλώσεις και ανάγκες της καθημερινής ζωής, τόσο γιά τήν έφέλκυση της ευλογίας τοϋ Θεού όσο καί γιά τή θεραπεία ασθενειών ή τήν εκδίωξη πονηρών πνευμάτων.

15. «Αλλο «όπλο ακαταμάχητο» είναι ό τίμιος Σταυρός, τόν όποίο τρέμει υπερβολικά ό διάβολος, όταν χρησιμοποιείται («τυπώνεται») εναντίον του, όχι, βέβαια, τυχαία ούτε άπό τόν καθένα, άλλά άπό τους πιστούς πού μετέχουν συνειδητά στή μυστηριακή ζωή της Εκκλησίας. Ο άγιος Νικόδημος ό Αγιορείτης συμβουλεύει: «Γιά νά φυλάγεστε άπό τά μαγικά καί τήν ενέργεια τών δαιμόνων, νά έχετε όλοι -μικροί καί μεγάλοι, άντρες καί γυναίκες-κρεμασμένο στό λαιμό σας τόν τίμιο Σταυρό. Τρέμουν οι δαίμονες τόν τύπο του σταυρού καί φεύγουν μακριά όταν τόν βλέπουν. «Αλλωστε, όπως ομολόγησαν οι ίδιοι στον άγιο Ιωάννη τόν Βοστρινό, πού είχε εξουσία κατά τών ακαθάρτων πνευμάτων, τρία πράγματα φοβούνται περισσότερο: τό Σταυρό, τό άγιο Βάπτισμα καί τή θεία Κοινωνία».

ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΑ ΑΡΘΡΑ

1. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (1ο ΜΕΡΟΣ)
2. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (2ο ΜΕΡΟΣ)
3. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (3ο ΜΕΡΟΣ)
4. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (4ο ΜΕΡΟΣ)
5. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (5ο ΜΕΡΟΣ)
6. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (6ο ΜΕΡΟΣ)
7. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (7ο ΜΕΡΟΣ)
8. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (8ο ΜΕΡΟΣ)
9. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (9ο ΜΕΡΟΣ)
10. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (10ο ΜΕΡΟΣ)
11. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (11ο ΜΕΡΟΣ)
12. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (12ο ΜΕΡΟΣ)
13. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (13ο ΜΕΡΟΣ)

«οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (13ο ΜΕΡΟΣ)

Αντιμετώπιση

Ό Χριστός ήρθε στη γη, λέει ό εύαγγελιστής Ιωάννης, «ίνα λύση τά έργα του διαβόλου» (Α’ ‘Ιω. 3:8), αλλά και γιά νά καταργήσει τόν ίδιο τό διάβολο με τόν σταυρικό Του θάνατο: «΄Ινα διά του θανάτου καταργήση τόν τό κράτος έχοντα του θανάτου, τουτ’ έστι τόν διάβολον» (Έβρ. 2:14).

Πριν από τή σταύρωσή Του, λοιπόν, ό Χριστός «έλυε», κατέστρεφε, τά έργα του διαβόλου, οδηγώντας σέ μετάνοια τους ανθρώπους και θεραπεύοντας αρρώστους και δαιμονισμένους. Οι θεραπείες αυτές ήταν έκφραση της έσχατολογικής καταργήσεως των δαιμονικών έργων. Μέ τόν σταυρικό θάνατο καί τήν κάθοδό Του στον άδη, όμως, εκμηδένισε τή δύναμη του διαβόλου καί τήν εξουσία του πάνω στό θάνατο.

Ό Χριστός δέν εξαφάνισε μονομιάς καί όλοκληρωτκά τήν επήρεια του σατανά επάνω μας, αλλά ταπείνωσε τή δύναμή του καί μας έδωσε τά μέσα γιά νά έξουδετερώνουμε τίς παγίδες του. Δέν είμαστε, δηλαδή, απαλλαγμένοι άπό τίς επιθέσεις τοϋ πονηρού, αλλά μας έχουν δοθεί τά δπλα γιά νά τόν νικήσουμε. Πρώτος ό Κύριος, μέ τόν τριπλό πειρασμό πού δέχτηκε στην έρημο (Ματθ. 4:1-11), μάς έδειξε τόν τρόπο μέ τόν όποίο μας πολεμάει ό διάβολος, αλλά καί τή δυνατότητα, πού μας χάρισε, νά τόν νικάμε. Γιατί ό πειρασμός αυτός του Κυρίου περιλαμβάνει όλους τους πειρασμούς, πού μπορεί νά δεχθεί ένας άνθρωπος.

Ό Χριστός έδωσε εξουσία στους μαθητές Του νά καταπατούν τό διάβολο: «Ιδού δίδωμι ύμίν τήν έξουσίαν του πατείν επάνω όφεων και σκορπιών καί επί πάσαν τήν δύναμιν του έχθρού» (Λουκ. 10:19). Τό έργο των αποστόλων καί, γενικά, των ποιμένων της Εκκλησίας είναι νά όδηγούν τους ανθρώπους άπό τήν τυραννία τοϋ διαβόλου στην ελευθερία των τέκνων του Θεού. Αυτή ή ποιμαντική μέριμνα συνείχε καί τόν απόστολο Παύλο, όταν ευχόταν στους χριστιανούς της Ρώμης: «Ό δέ Θεός της ειρήνης συντρίψει τόν σατανάν υπό τους πόδας υμών εν τάχει» (Ρωμ. 16:20).

Οι άγιοι μέ τή δύναμη του Θεού συνέτριψαν τό διάβολο καί πολλές φορές ταπείνωσαν τήν αύθάδεια καί τήν αλαζονεία του, όπως συνέβη λ.χ. μέ τόν άββά Θεόδωρο, πού μέ τήν προσευχή του «έδεσε» τρεις δαίμονες έξω άπό τό κελλί του καί τους «έλυσε» έπειτα άπό πολλά παρακάλια τους.

Η πλούσια πείρα των αγίων έχει παραδώσει καί σ΄ εμάς τους τρόπους γιά νά νικάμε τό διάβολο καί νά ξεφεύγουμε τίς παγίδες καί τά τεχνάσματά του. Οί συμβουλές καί οι οδηγίες τους είναι πολύτιμες. Τίς πιό σημαντικές θ’ άπαριθμήσουμε, όσο τό δυνατόν συντομότερα, στή συνέχεια:

1. Είναι απαραίτητο νά διατηρήσουμε τη χάρη του Άγίου Πνεύματος, πού πήραμε στό άγιο Βάπτισμά μας. Στή διατήρησή της, άλλωστε, αποβλέπει σύνολος ο πνευματικός μας αγώνας. Γιατί αυτή είναι πού μάς προμηθεύει τά όπλα της πνευματικής μας «στρατείας». «Οπλα πού «δέν είναι κοσμικά, άλλα έχουν τή δύναμη του Θεού νά γκρεμίζουν δαιμονικά όχυρώματα καί πονηρούς λογισμούς καί καθετί πού υψώνεται αλαζονικά εναντίον της γνώσεως του Θεού» (πρβλ. Β’ Κορ. 10:4-5). Πραγματικά, «όσο είναι μέσα μας τό «Αγιο Πνεύμα, δέν μπορεί νά εισέλθει ό σατανάς καί νά παραμείνει στά βάθη της ψυχής» (άγιος Διάδοχος Φωτικής). Γιατί «τά πονηρά πνεύματα φοβούνται υπερβολικά τή χάρη τοϋ θείου Πνεύματος, καί μάλιστα όταν έπιφοιτήσει πλούσια, καθώς καθαιρόμαστε μέ τή μελέτη καί τήν καθαρή προσευχή» (άγιος Νικήτας ό Στηθάτος). Ή παρουσία της θείας χάριτος στον άνθρωπο είναι φωτιά πού καίει τά πονηρά πνεύματα καί καταστρέφει όλα τά τεχνάσματα τους.

2. Χρειάζονται θάρρος καί πίστη ότι οπωσδήποτε θά μάς βοηθήσει ό Θεός. «Άντίστητε τώ διαβόλω», μάς προτρέπει ό άγιος Ιάκωβος, «καί φεύξεται άφ’ υμών» (Ιακ. 4:7). Ή θαρραλέα αντίσταση τόν φυγαδεύει. Πρέπει, όμως, νά συνοδεύεται καί άπό πίστη: «ω άντίστητε στερεοί τη πίστει» (Α’ Πέτρ. 5:9). Ή πίστη είναι ή ασπίδα. πάνω στην οποία μπορούμε νά σβήνουμε όλα τά φλογισμένα βέλη του πονηρού (Έφ. 6:16). Είναι ή ακλόνητη καί σταθερή βεβαιότητα ότι ό Θεός στέκεται δίπλα μας. Καί «ει ό Θεός υπέρ ημών, τίς καθ’ ημών;» (Ρωμ. 8:31). «Οταν, λοιπόν, ή ι^υχή είναι γεμάτη θάρρος καί πνευματική άνδρεία, «βλέπει τους δαίμονες νά φεύγουν σάν δραπέτες» (άγιος Νικήτας ό Στηθάτος).

3. Ό απόστολος Παύλος μάς προτρέπει νά «ντυθούμε σάν πνευματικό θώρακα τήν αγάπη» (Α’ Θεσ. 5:8). Γιατί, όπως σχολιάζει ό άγιος Κασσιανός, «ή αγάπη περιβάλλει καί προστατεύει τά ζωτικά κομμάτια της καρδιάς μας, αντιστέκεται στά θανάσιμα χτυπήματα που μας προκαλούν τά πάθη, άπωθεί τά εχθρικά χτυπήματα καί έμποδίζει τά βέλη του δαίμονα νά εισχωρήσουν στον εσωτερικό μας άνθρωπο».

4. Ό ϊδιος απόστολος μάς προτείνει ενα ακόμη άμυντικό όπλο: «Φορέστε», λέει, «γιά περικεφαλαία τήν ελπίδα της σωτηρίας» (Α’ Θεσ. 5:8). Είναι, πραγματικά, σωτήριο δπλο ή ελπίδα στή διάρκεια των πειρασμών. Είναι «ή περικεφαλαία πού προστατεύει τό κεφάλι. Δική μας Κεφαλή είναι ό Χριστός. Καί πρέπει, στον καιρό των θλίψεων καί των διωγμών, νά Τόν καλύπτουμε πάντα μέσα μας μέ τήν απόρθητη περικεφαλαία της ελπίδας των μελλοντικών αγαθών, κρατώντας, πάνω άπ’ ολα, τήν πίστη μας α’ Αυτόν ακέραιη καί αλώβητη. Γιατί, άν μάς λείψουν άλλα μέλη του σώματος, μπορούμε ακόμα καί ανάπηροι νά ζήσουμε. «Αν, όμως, μάς λείψει ή Κεφαλή, ό Χριστός, τότε δέν θά μπορέσουμε νά παραμείνουμε ζωντανοί ούτε γιά ενα λεπτό» (άγιος Κασσιανός).

5. Ή ψυχική προετοιμασία μας, μέ συνεχή νήψη (εγρήγορση) καί αδιάλειπτη προσευχή , εξουδετερώνει ενα ισχυρό δπλο τοϋ έχθρού, πού είναι ό αιφνιδιασμός. Επειδή δέν γνωρίζουμε πότε θά μάς επιτεθούν οι δαίμονες καί μέ ποιόν τρόπο, πρέπει νά βρισκόμαστε πάντοτε σέ ετοιμότητα. Ό απόστολος Πέτρος παραγγέλλει «Νήψατε, γρηγορήσατε ό αντίδικος υμών διάβολος ως λέων ώρυόμενος περιπατεί ζητών τίνα καταπίη» (Α’ Πέτρ. 5:8). Σ’ αυτή τήν ψυχική προετοιμασία μάς προτρέπει καί ό ϊδιος ό Χριστός, λέγοντας: «Γρηγορείτε καί προσεύχεσθε, ίνα μή είσέλθητε εις πειρασμόν» (Ματθ. 26:41). Ή προσευχή, όταν συνδυαστεί μέ τή νήψη, γίνεται ισχυρότατο όπλο εναντίον του διαβόλου, όχι μόνο αμυντικό άλλα καί επιθετικό. Οι πατέρες τήν ονομάζουν «μαστίγιο» των δαιμόνων. Ιδιαίτερα, μάλιστα, συνιστάται ή εύχρηστη ευχή του Ίησού (Κύριε Ιησού Χριστέ ελεησόν με τον αμαρτωλό), ή επίκληση της ‘Υπεραγίας Θεοτόκου καί των Αγίων εκείνων, πού έλαβαν άπό τόν Θεό τό κατά δαιμόνων χάρισμα.

6. Έκτος άπό τήν προσευχή, πολύ μάς βοηθούν στην καταδίωξη των πονηρών πνευμάτων ή νηστεία καί όλοι, γενικά, οί ασκητικοί κόποι, γιατί χαλιναγωγούν τα πάθη, μαραίνουν τις ήδονές και κάνουν ανδρείο τό νοϋ. Ό Κύριος μάς είπε: «Τούτο τό γένος (των δαιμόνων) ουκ εκπορεύεται ει μή εν προσευχή καί νηστεία» (Ματθ. 17:21). Μέ τήν άσκηση, τόν αγώνα δηλαδή γιά την τήρηση των εντολών του Χριστού, αποκτούμε τις αρετές. Καί, χωρίς κόπο, καμιά αρετή δέν φτάνει στην τελείωσή της. Οί αρετές είναι πνευματικά όπλα. «Ολες μαζί συνθέτου ν τήν ισχυρή πανοπλία, τήν όποία ό απόστολος Παύλος μάς συνιστά νά φορέσουμε, προκειμένου ν’ άντιμετωπίσουμε τά τεχνάσματα του διαβόλου: «Ένδύσασθε τήν πανοπλίαν τοϋ Θεού προς τό δύνασθαι υμάς στήναι προς τάς μεθοδείας του διαβόλου» (Έφ. 6:11).

ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΑ ΑΡΘΡΑ

1. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (1ο ΜΕΡΟΣ)
2. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (2ο ΜΕΡΟΣ)
3. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (3ο ΜΕΡΟΣ)
4. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (4ο ΜΕΡΟΣ)
5. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (5ο ΜΕΡΟΣ)
6. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (6ο ΜΕΡΟΣ)
7. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (7ο ΜΕΡΟΣ)
8. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (8ο ΜΕΡΟΣ)
9. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (9ο ΜΕΡΟΣ)
10. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (10ο ΜΕΡΟΣ)
11. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (11ο ΜΕΡΟΣ)
12. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (12ο ΜΕΡΟΣ)

«οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (12ο ΜΕΡΟΣ)

Αιρέσεις-πλάνες

Ο διάβολος χρησιμοποιεί με πολλή τέχνη δυό δίδυμες παγίδες: τήν ύπερηφάνεια καί τό ψεύδος. Με τήν υπερηφάνεια σκοτίζει το νού του ανθρώπου καί στή συνέχεια εύκολα τόν παρασύρει στό ψεύδος, πού οι χειρότερες εκφράσεις του είναι ή αίρεση καί ή πλάνη. Στην αρχή, βέβαια, χρησιμοποιεί ψίχουλα αλήθειας, σιγά-σιγά, όμως, φτάνει να παρουσιάζει τό ψέμα σάν αλήθεια. Γιατί τό ψέμα πολλές φορές μοιάζει πολύ μέ τήν αλήθεια, αν καί είναι τόσο διαφορετικό απ’ αυτήν, όπως λ.χ. ή κάλπικη λίρα από τήν πραγματική ή τό ψεύτικο μαργαριτάρι άπό τό αληθινό.

Ολοι οι αιρετικοί καί οι ψευδοδιδάσκαλοι πέφτουν στην πλάνη, άφού προηγουμένως παγιδευθούν σέ μιάν ενδόμυχη έπαρση. Τό λόγο τους γιά τόν Θεό τόν στηρίζουν πάνω στή δική τους λογική καί φαντασία, μέ αποτέλεσμα νά διδάσκουν μιά στοχαστική, σατανική «θεολογία». Αυτοί, μάλιστα, στή συμπεριφορά τους εμφανίζονται πολύ ευσεβείς καί προκαλούν τήν εκτίμηση καί τό σεβασμό των άλλων, γιατί ό διάβολος, ως πονηρός πού είναι, δέν τους σπρώχνει πιά στό νά κάνουν εξωτερικά τό κακό. Προσπαθεί, λοιπόν, μέσω αυτών των εύσεβόσχημων υπηρετών του, νά δημιουργεί καί νά διαδίδει τίς αιρέσεις καί τίς πλανεμένες διδασκαλίες, ώστε πλήθη ανθρώπων νά οδηγούνται μακριά άπό τόν Χριστό καί τήν αγία Εκκλησία Του.

Επειδή ό διάβολος είναι ψεύτης καί πατέρας του ψεύδους (Ιω. 8:44), όλοι οι αιρετικοί, πού οδηγούν τους συνανθρώπους τους στην πλάνη, αν καί δέν τό παραδέχονται, είναι «τά τέκνα του διαβόλου» (Α’ Ιω. 3:10). Σ’ αύτούς απευθύνεται διαχρονικά ό Κύριος, όταν λέει: «Ύμείς εκ τον πατρός του διαβόλου έστέ, καί τάς έπιθυμίας του πατρός υμών θέλετε ποιείν» (Ιω. 8:44).

Αύτοί είναι οι «ψευδόχριστοι καί ψευδοπροφήται», πού, όπως προείπε ό Χριστός, κινούνται ανάμεσά μας «εν ένδύμασι προβάτων, έσωθεν δέ είσι λύκοι άρπαγες» (Ματθ. 24:24, 7:15). Αυτοί είναι οι «ψευδάδελφοι» και «ψευδαπόστολοι, έργάται δόλιοι, μετασχηματιζόμενοι εις άποστόλους Χριστού» (Β’ Κορ. 11:26,13), γιά τό κατάντημα και την απώλεια των οποίων έκλαιγε ό απόστολος Παύλος (Φιλιπ. 3:18-19).

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

 

ΥΠΟΛΟΙΠΑ ΑΡΘΡΑ

1. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (1ο ΜΕΡΟΣ)
2. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (2ο ΜΕΡΟΣ)
3. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (3ο ΜΕΡΟΣ)
4. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (4ο ΜΕΡΟΣ)
5. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (5ο ΜΕΡΟΣ)
6. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (6ο ΜΕΡΟΣ)
7. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (7ο ΜΕΡΟΣ)
8. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (8ο ΜΕΡΟΣ)
9. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (9ο ΜΕΡΟΣ)
10. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (10ο ΜΕΡΟΣ) –
11. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (11ο ΜΕΡΟΣ) –

«οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (11ο ΜΕΡΟΣ)

Όνειρα-Οράματα

Ή πιό επικίνδυνη, πάντως, δαιμονική παγίδα, πού έχει καταστρέψει πολλές ψυχές, είναι τά όνειρα καί τά οράματα: Ό διάβολος εμφανίζεται είτε αισθητά μπροστά μας είτε σέ οράματα είτε στά όνειρά μας, με τή μορφή αγγέλου ή αγίου ή του ίδιου του Χριστού ή ακόμα και σάν φως, γιά νά μας έξαπατήσει.

Ο απόστολος Παύλος μας προειδοποιεί: «Αυτός γάρ ό σατανάς μετασχηματίζεται εις άγγελον φωτός» (Β’ Κορ. 11:14). Σχολιάζοντας το χωρίο αϋτο ό άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων, λέει: «Ό διάβολος μεταμορφώνεται σέ άγγελο φωτεινό, όχι για να γυρίσει στην πρώτη του κατάσταση, αλλά γιά νά τυλίξει στό πνευματικό σκοτάδι της πλάνης όσους ζουν αγγελική ζωή… Ας προσέξουμε, λοιπόν, να μην εξαπατηθούμε καί θεωρήσουμε σάν άγγελο αγαθό τό διάβολο, πού σκορπάει τήν καταστροφή καί πού σάν λιοντάρι αγριεμένο ζητάει νά μας καταβροχθίσει».

Η ασκητική πείρα γνωρίζει πολλές περιπτώσεις τέτοιου είδους δαιμονικής άποπλανήσεως.

Οι δαίμονες, όπως μας αποκαλύπτει ό Μέγας Άντώνιος, «καμώνονται πώς ψάλλουν ύμνους, έστω κι άν δέν φαίνονται, απαγγέλλουν χωρία άπό τίς γραφές ή καί έπαναλαμβάνουν οσα αναγνώσματα έμεις διαβάζουμε. «Οταν κοιμόμαστε, μας ξυπνούν γιά προσευχή· καί τό κάνουν αυτό τόσο συχνά, ώστε νά μή μάς.άφήνουν ποτέ να κοιμηθούμε. Μας συμβουλεύουν να νηστεύουμε ύπερβολικά, για ν’ αρρωστήσουμε. Παρουσιάζονται μέ τή μορφή μοναχών καί προσποιούνται ότι μιλούν μέ ευλάβεια».

Καί ό άγιος Μακάριος ό Αιγύπτιος συμπληρώνει: «Ό σατανάς, σ’ εκείνους πού προσεύχονται, υποκρίνεται ότι συμπροσεύχεται, με σκοπό να τους εξαπατήσει με τήν πρόφαση της προσευχής καί νά τους προξενήσει τήν έπαρση. Σ’ όσους νηστεύουν, υποκρίνεται ότι νηστεύει μαζί τους, θέλοντας νά τους παρασύρει στην οίηση της νηστείας. Σ’ εκείνους πού έχουν γνώση των Γραφών, κάνει τά ίδια, έπιθυμώντας νά τους βγάλει, μέ τό πρόσχημα της γνώσεως, άπό τόν ορθό δρόμο. Σ’ εκείνους πού αξιώθηκαν νά τους αποκαλυφθεί θείο φως, ενεργεί παραπλήσια, μετασχηματίζεται δηλαδή σέ φωτεινό άγγελο, γιά νά τους απατήσει, παρουσιάζοντας τό δικό του ψεύτικο φως, καί νά τους φέρει κοντά του. Καί γενικά, έτσι διαφορετικά εμφανίζεται στον καθένα, παίρνοντας τήν κατάλληλη μορφή, ώστε μέ τήν ομοιότητα νά κάνει τόν καθένα υποχείριο καί νά τόν οδηγήσει στην απώλεια μέ ευλογοφανή πρόφαση».

Υπάρχουν, ασφαλώς, καί θεόσταλτα οράματα, καί αυτό εκμεταλλεύεται ό σατανάς, γιά νά παρασύρει στην πλάνη τους εύπιστους καί αφελείς. Πώς, όμως, μπορούμε νά ξεχωρίσουμε τά θεόσταλτα άπό τά δαιμονικά οράματα, τους πραγματικούς άπό τους ψεύτικους αγγέλους, τό φως τού Θεού άπό τό φως πού εμφανίζουν οι δαίμονες; Αυτή ή διάκριση είναι πολύ δύσκολη· τόσο, πού εξαπατήθηκαν ακόμα καί προχωρημένοι πνευματικά μοναχοί, όταν έβλεπαν λ.χ. κάποιον φωτεινό άγγελο νά προσεύχεται μαζί τους, νά κάνει μετάνοιες, νά μιλάει γιά τόν Θεό, καί νόμισαν πώς δέν ήταν δυνατό νά είναι δαίμονας. Καί όμως, ήταν. Αλάθητα κριτήρια διαθέτουν μόνο εκείνοι, πού, μέ τή χάρη τού Θεού καί έπειτα άπό σκληρούς πνευματικούς αγώνες, κατόρθωσαν ν’ αποκτήσουν τή μεγάλη και σπάνια αρετή της διακρίσεως. Αυτοί μπορούν νά διακρίνουν τήν προέλευση τού οράματος ή τού ονείρου άπό τήν ενέργεια πού προκαλεί στην ψυχή.

Ό άγιος Γρηγόριος ό Σιναΐτης λέει, πώς, όταν ή θεία χάρη επισκέπτεται τήν ψυχή, φέρνει πραότητα, επιείκεια, ταπείνωση καί καταστολή των παθών. Οι δαίμονες, άπεναντίας, γεμίζουν τήν ψυχή αλαζονεία, ύψηλοφροσύνη, δειλία καί κάθε κακία. Καί καταλήγει: «Άπό τήν ενέργεια, λοιπόν, μπορείς νά μάθεις άν τό φως, πού έλαμψε στην ψυχή σου, είναι άπό τόν Θεό ή άπό τό σατανά. Τό μαρούλι είναι όμοιο στην εμφάνιση μέ τήν πικραλίδα καί τό ξίδι όμοιο στό χρώμα μέ τό κρασί, άλλα ό λάρυγγας καταλαβαίνει καί διακρίνει τή διαφορά τους άπό τή γεύση. Έτσι καί ή ψυχή, άν έχει διάκριση, ξεχωρίζει μέ τή νοερή της αίσθηση τά χαρίσματα τού ‘Αγίου Πνεύματος άπό τίς φαντασίες τού σατανά».

Ώς προς τό φως, ειδικότερα, σύμφωνα μέ τήν πατερική διδασκαλία, όταν αυτό προέρχεται άπό τόν Θεό, είναι λευκό, δέν έχει σχήμα καί φέρνει τήν ειρήνη στην ψυχή, ενώ, όταν προέρχεται άπό τό διάβολο, είναι έγχρωμο, έχει σχήμα καί προκαλεί ταραχή.

Πάντως, οι άγιοι πατέρες, γιά δική μας ασφάλεια, συνιστούν, άν δούμε κάποιο αποκαλυπτικό όνειρο ή όραμα, νά μήν προσπαθήσουμε μόνοι μας νά εξακριβώσουμε τήν προέλευσή του, αλλά είτε νά καταφύγουμε στον πνευματικό μας πατέρα ή σέ άλλους διακριτικούς γέροντες είτε να τό απορρίψουμε αμέσως, θεωρώντας τόν εαυτό μας ανάξιο γιά τέτοια τιμή καί θεωρία. Αν δέν ενεργήσουμε έτσι, αλλά δεχθούμε εύκολα τό όνειρο ή τό όραμα σαν θεόσταλτη αποκάλυψη, τότε θά αιχμαλωτισθούμε όπωσδήποτέ άπό τό πάθος της υπερηφάνειας. Καί είναι γνωστό, βέβαια, ότι ό σατανάς άπατά τόν άνθρωπο πάντα μέ τήν υπερηφάνεια. Τά όνειρα καί τά οράματα, μάλιστα, είναι τά πιό επιτυχημένα μέσα πού χρησιμοποιεί, γιά νά εξαπατήσει τους υπερήφανους. Στίς ψυχές αυτών τών ανθρώπων αποκτά πολλά δικαιώματα, γι’ αυτό, όπως λέει ό άγιος Ιωάννης ό Σιναΐτης, «τους παρουσιάζεται, όταν κοιμούνται ή όταν εΐναι ξύπνιοι, μέ μορφή αγίου αγγέλου ή μάρτυρα, καί τους δίνει πνευματικά χαρίσματα ή τους αποκαλύπτει διάφορα μυστήρια, μέ σκοπό νά τους πλανήσει, ώστε νά χάσουν ακόμα καί τά λογικά τους».

Τό πόσο μεγάλη είναι αυτή ή πλάνη, φαίνεται άπό τό γεγονός ότι οί άνθρωποι συχνά προσπαθούν νά δικαιολογήσουν τήν πίστη τους στά όνειρα ή τίς οράσεις τους, συγκρίνοντας τόν εαυτό τους μέ τους προφήτες, τους άποστόλους καί άλλους αγίους, πού δέχτηκαν αποκαλύψεις άπό τόν Θεό. Μιά τέτοια στάση αποτελεί, ασφαλώς, όλοφάνερο δείγμα υπερηφάνειας.

Ό άγιος Ιωάννης ό Σιναΐτης, πού απηχεί τήν πατερική διδασκαλία, λέει: «Οί δαίμονες εμφανίζονται στον ύπνο μας σάν προφήτες… Σ’ όσους τους εμπιστεύονται, φάνηκαν πολλές φορές αληθινοί προφήτες. Σ’ όσους όμως τους περιφρονούν, πάντα αποδείχθηκαν ψεύτες. Γιατί, όντας πνευματικές υπάρξεις, βλέπουν όσα συμβαίνουν μέσα στον αέρα. Καί μόλις δουν κάποιον νά πεθαίνει, τρέχουν άμέσως σ’ εκείνους πού εΐναι ελαφρόμυαλοι, καί τους τό προλέγουν μέ τά όνειρα… Αν αρχίσουμε νά παραδεχόμαστε τους δαίμονες στον ύπνο μας, τότε καί ξύπνιοι θά έμπαιζόμαστε άπ’ αυτούς. «Οποιος πιστεύει στά όνειρα, είναι εντελώς ανόητος, ενώ όποιος δέν πιστεύει, είναι πολύ συνετός». Καί συμπεραίνει: «Εκείνος, λοιπόν, πού πιστεύει στά όνειρα, μοιάζει μ’ αυτόν πού κυνηγάει τή σκιά του καί προσπαθεί νά τήν πιάσει».

Ό άγιος Διάδοχος Φωτικής, θέλοντας νά μας προφυλάξει άπ’ αυτή τήν τόσο επικίνδυνη πλάνη τού διαβόλου, φτάνει στό σημείο νά πεί, ότι, ακόμα κι άν αξιωθούμε θεόσταλτη αποκάλυψη, είναι καλύτερα νά μήν τή δεχθούμε. Καί ό Θεός όχι μόνο δέν θά οργιστεί γιά τήν αρνητική μας στάση, άλλά καί θά μας επαινέσει γιά τή σύνεση καί τήν προσοχή μας μήν τυχόν πλανηθούμε. Λέει συγκεκριμένα: «Στην παρούσα ζωή προχωράμε μέ τήν πίστη καί όχι μέ τήν όραση, καθώς μάς λέει ό απόστολος Παύλος. «Αν, λοιπόν, φανερωθεί σέ κάποιον αγωνιστή φώς ή κανένα σχήμα φωτεινό, νά μήν παραδεχθεί διόλου τό όραμα αυτό. Κάτι τέτοια είναι φανερές άπάτες τού πονηρού. Πολλοί τά παραδέχθηκαν άπό άγνοια καί ξέφυγαν άπό τό δρόμο της αλήθειας. Εμείς, όμως, γνωρίζουμε ότι, εφόσον μένουμε στό φθαρτό σώμα μας, είμαστε μακριά άπό τόν Θεό, δηλαδή δέν είναι δυνατό νά βλέπουμε μέ τά μάτια μας ούτε Αυτόν ούτε κανένα άπό τά επουράνια θαύματά Του».

Συμπερασματικά, παραθέτουμε τήν πολύ αξιόλογη, εν είδει γνωμικού, παραίνεση τού αγίου Ιγνατίου Μπριαντσιανίνωφ: «Νά μή δίνουμε προσοχή στίς οπτασίες κι ούτε ν’ αρχίζουμε σχέσεις ή διάλογο μαζί τους, θεωρώντας τόν εαυτό μας ακατάλληλο ν’ ασχολείται μέ εχθρικά δαιμονικά πνεύματα καί ανάξιο νά συνομιλεί μέ άγια αγγελικά πνεύματα».

ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΑ ΑΡΘΡΑ

1. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (1ο ΜΕΡΟΣ)
2. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (2ο ΜΕΡΟΣ)
3. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (3ο ΜΕΡΟΣ)
4. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (4ο ΜΕΡΟΣ)
5. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (5ο ΜΕΡΟΣ)
6. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (6ο ΜΕΡΟΣ)
7. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (7ο ΜΕΡΟΣ)
8. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (8ο ΜΕΡΟΣ)
9. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (9ο ΜΕΡΟΣ)
10. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (10ο ΜΕΡΟΣ)

«οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (10ο ΜΕΡΟΣ)

• Πολλά, επίσης, μηχανεύονται (οι δαίμονες) γιά νά νοθεύσουν και μ’ άλλους τρόπους τόν πνευματικό μας αγώνα. Υπάρχουν λ.χ. περιπτώσεις, πού, αν δεν μας καταφέρουν ν’ άμαρτήσουμε, μας σπρώχνουν να κατακρίνουμε εκείνους που αμάρτησαν, ώστε με την κατάκρισή μας νά μολύνουν την αντίστασή μας εναντίον της αμαρτίας.

• «Αλλοτε πάλι, όταν μας συμβούν θλίψεις καί πειρασμοί, μας παρακινούν νά πούμε ή νά πράξουμε κάτι άστοχο. «Αν αποτύχουν σ’ αυτό, πλησιάζουν άθόρυδα και μας προτρέπουν νά προσφέρουμε στον Θεό ευχαριστία υπερήφανη.

• Μεγάλη προσοχή θέλει καί τό ακόλουθο τέχνασμά τους: Πρίν πέσουμε στην αμαρτία, μας ψιθυρίζουν ότι ό Θεός είναι φιλάνθρωπος καί ότι σίγουρα θά μας συγχωρήσει. Μετά τή διάπραξή της, όμως, μας Τόν παρουσιάζουν δικαιοκρίτη, σκληρό καί αυστηρό. Προσέξτε τό δόλο τους: Στην αρχή ενήργησαν έτσι, γιά νά μας σπρώξουν στην αμαρτία. Μετά ενήργησαν αλλιώς, γιά νά μας καταποντίσουν στην απελπισία.

• Σέ άλλες περιπτώσεις, όταν κατορθώσουν νά μας ρίξουν σέ κάποιες αμαρτίες, αγωνίζονται να μας πείσουν να μήν τίς εξομολογηθούμε στον πνευματικό. Αυτό είναι μεγάλη τους επιτυχία, γιατί τίποτε άλλο δέν ισχυροποιεί τόσο τους δαίμονες, όσο τό νά κρύβουμε μέσα στην καρδιά μας τίς αμαρτίες. «Αν, παρ’ όλα αυτά, εμείς πάμε στην εξομολόγηση, μας κάνουν ή νά τίς παρουσιάζουμε σάν νά τίς διέπράξε κάποιος άλλος ή νά ρίχνουμε σέ άλλους τήν ευθύνη.

• Πολύ επικίνδυνο τέχνασμα είναι καί ή υποστολή του νοητού πολέμου. Γιά ορισμένο καιρό οι δαίμονες κρύβονται καί δέν μας πολεμούν, ώστε ν’ αμέριμνήσουμε καί νά πέσουμε σέ αμέλεια. «Ετσι, ή συνείδηση μας γίνεται ολοένα καί πιό ελαστική, ώσπου φτάνουμε νά θεωρούμε τά μεγάλα πάθη σάν τιποτένια. Φτάνουμε, δηλαδή, σέ μιά βαρειάς μορφής αναισθησία, πού είναι αθεράπευτη πνευματική αρρώστια.

• «Αλλοτε οι δαίμονες κρύβονται, γιά νά μας επιτεθούν ξαφνικά καί νά μας αιφνιδιάσουν. «Οπως λ.χ. υπάρχουν τροφές, πού, όταν τίς φάει κανείς, εκδηλώνουν τά συμπτώματά τους στό σώμα τήν άλλη μέρα ή καί έπειτα από αρκετό καιρό, τό ίδιο συμβαίνει πολλές φορές καί μέ τίς αιτίες πού μολύνουν τήν ψυχή. Τρώει, γιά παράδειγμα, κάποιος χορταστικά καί απολαυστικά, καί δέν νιώθει πόλεμο. Συναναστρέφεται άνετα μέ γυναίκες, καί τήν ώρα εκείνη δέν έχει κανένα πονηρό λογισμό! «Ετσι ξεθαρρεύει καί χαλαρώνει τήν προσοχή του, οπότε επιτίθενται αιφνιβιαστικά οι δαίμονες καί παθαίνει μεγάλη συμφορά.

• Αλλο τέχνασμά τους είναι όχι μόνο νά κρύβονται, άλλα καί νά μας δημιουργούν ψεύτικες πνευματικές καταστάσεις. «Οταν λ.χ. είμαστε χορτάτοι άπό ποικίλα καί εύγευστα φαγητά, μας κάνουν νά έχουμε ιλαρότητα, κατάνυξη καί καθαρό νού στην προσευχή. Αντίθετα, όταν νηστεύουμε, μας προκαλούν υπνηλία, άκατανυξία καί σκληρότητα. Στόχος τους είναι νά σχηματιστεί μέσα μας ή εσφαλμένη εντύπωση ότι μπορούμε ν’ απολαμβάνουμε μέ ήδυπάθεια τά υλικά αγαθά καί παράλληλα νά ζούμε έντονη πνευματική ζωή, μέ κατάνυξη καί δάκρυα. Τά δάκρυα αυτά, δμως, ή ή οποιαδήποτε παρόμοια «καλή» κατάσταση είναι νόθα.

• ο δαίμονας της κενοδοξίας καταφεύγει καί στό έξής απίστευτο τέχνασμα: Σπέρνει λογισμούς σέ κάποιον αδελφό καί συγχρόνως τους φανερώνει σέ άλλον. Στή συνέχεια ιπρώχνει τόν δεύτερο ν’ αποκαλύψει στον πρώτο τά μυστικά της καρδιάς του, ώστε αυτός νά τόν μακαρίζει ώς προορατικό.

• Σέ κενόδοξους ανθρώπους, πού τυχαίνει μάλιστα νά είναι μορφωμένοι μέ τήν κοσμική παιδεία, εφαρμόζει καί τό έξης τέχνασμα: Μόλις αρχίσουν τή μελέτη της Αγίας Γραφής, τους αποκαλύπτει αμέσως τήν ερμηνεία της. «Ετσι σιγά-σιγά τους ξεγελάει καί τελικά τους ρίχνει σε αιρέσεις καί βλασφημίες. Τή δαιμονική αυτή θεολογία ή μάλλον φλυαρία μπορούν νά τήν καταλάβουν άπό τήν ταράχη και τήν άτακτη ευχαρίστηση πού νιώθουν τήν ώρα της ερμηνείας των αγιογραφικών χωρίων.

• Επικίνδυνες είναι καί οι «εκ δεξιών» παγίδες. Πολλές φορές οι δαίμονες μας εμποδίζουν άπό τά πιό ελαφρά καί ωφέλιμα έργα καί μας σπρώχνουν στά πιό κοπιαστικά. Ετσι, μας προτρέπουν νά επιδοθούμε σέ πνευματικούς :γώνες πού ξεπερνούν τά μέτρα μας, ώστε, άφού κουραστούμε ψυχικά καί σπαταλήσουμε τίς δυνάμεις μας, νά μήν έχουμε πιά διάθεση ούτε καί γιά τους απλούς αγώνες, πού εύκολα μπορούμε νά εκτελέσουμε.

• Εντύπωση, επίσης, προκαλούν τα ποικίλα τεχνασμαϋα, πού τά πονηρά πνεύματα επινοούν κατά τήν ώρα της προσευχής. «Οταν λ.χ. χτυπήσει ή καμπάνα γιά νά πάμε στην εκκλησία, μερικοί δαίμονες έρχονται στό κρεβάτι καί, καθώς έχουμε ανασηκωθεί, μας πιέζουν νά ξαναπέσουμε γιά λίγο. «Αλλοι, όταν στεκόμαστε στην προσευχή, μας προκαλούν χασμουρητά ή μας βυθίζουν στον ύπνο. «Αλλοι προξενούν έντονη καί απροσδόκητη κοιλιακή ενόχληση, γιά νά μας βγάλουν έξω. «Αλλοι μας φέρνουν τέτοια κόπωση, πού δέν μπορούμε νά σταθούμε στά πόδια μας. «Αλλοι μας παρακινούν ν’ ανοίγουμε συζητήσεις μέσα στό ναό καί άλλοι μας κάνουν νά γελάμε. «Αλλοι, πάλι, μας προτρέπουν να ψάλλουμε αργά και περίτεχνα απο φίληδονία.

• «Αν δέν παγιδευτούμε άπό τά τεχνάσματα αυτά, έρχονται αμέσως μετά τήν προσευχή καί μας επιτίθενται με άπρεπες φαντασίες, γιά ν’ αρπάξουν τους πνευματικούς καρπούς, πού πρίν άπό λίγο μέ κόπο συλλέξαμε.

Αυτά είναι ορισμένα άπό τά πάμπολλα δαιμονικά τεχνάσματα, που έχουν επισημάνει οι άγιοι πατέρες στα συγγράμματα τους, γιά τή δική μας ψυχική ασφάλεια.

ΥΠΟΛΟΙΠΑ ΑΡΘΡΑ

1. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (1ο ΜΕΡΟΣ)
2. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (2ο ΜΕΡΟΣ)
3. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (3ο ΜΕΡΟΣ)
4. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (4ο ΜΕΡΟΣ)
5. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (5ο ΜΕΡΟΣ)
6. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (6ο ΜΕΡΟΣ)
7. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (7ο ΜΕΡΟΣ)
8. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (8ο ΜΕΡΟΣ)
9. «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (9ο ΜΕΡΟΣ)